هشتمین جلسه ایدهپردازی در اجرای پیام مقام معظم رهبری به حوزههای علمیه ویژه اساتید کلام اسلامی و با موضوع «کلام اسلامی؛پاسخگویی به شبهات روز و نیازهای جامعه اسلامی» با حضور آیتالله علیرضا اعرافی مدیر حوزههای علمیه کشور، روز دوشنبه یکم دی ۱۴۰۴ از سوی معاونت آموزش حوزه های علمیه برگزار شد.
در این نشست، جمعی از اساتید و صاحبنظران عرصه کلام اسلامی به بیان دیدگاهها، دغدغهها و پیشنهادهای خود پیرامون مسائل آموزشی، پژوهشی و راهبردی این علم پرداختند.
آیتالله اعرافی در این هم اندیشی با تأکید بر جایگاه محوری علم کلام در صیانت از معارف دینی و پاسخگویی به شبهات فکری و اعتقادی، نقش اساتید کلام را در مواجهه علمی با چالشهای نوپدید فکری و جریانهای معرفتی معاصر بسیار مهم و تعیینکننده دانست.
در ادامه این نشست، اساتید علم کلام از جمله استاد رضا برنجکار و استاد محمدتقی سبحانی با طرح نکات و دیدگاههای خود، بر ضرورت روزآمدسازی مباحث کلامی، تقویت پیوند علم کلام با نیازهای فکری جامعه، بهرهگیری از ظرفیتهای علوم انسانی و فلسفی و همچنین توسعه کرسیهای نظریهپردازی در حوزههای علمیه تأکید کردند.
در ادامه متن بیانات استاد رضا برنجکار، رئیس انجمن علمی کلام اسلامی و مدیر مرکز تخصصی معارف اهل بیت علیهم السلام تقدیم می گردد.
بسم الله الرحمن الرحیم
کلام اسلامی اگر بخواهد نقش خود را در دفاع از دین و پاسخ به نیازهای جامعه به درستی ایفا کند، باید مبتنی بر منابع دین، یعنی عقل و وحی باشد. در این صورت است که کلام می تواند کلام معیار باشد. برخلاف تصور برخی که فکر می کنند وظیفه متکلم فقط دفاع از دین است، متکلم در درجه اول باید معارف دین را از منابع دین استنباط کند و پس از آن نوبت به دفاع از این معارف استنباط شده فرا می رسد. در مقام اول، متکلم یک فقیه به اصطلاح قرآنی ( لیتفقهوا فی الدین) است یعنی به تفقه در مهم ترین معارف دین یعنی اصول دین می پردازد که بسیار مشکل تر و پیچیده تر از استنباط معارف عملی دین است. اما متاسفانه در حوزه علمیه فقط استنباط معارف عملی ارزش و جایگاه دارد و تنها به استنباط کنندگان احکام عملی فقیه و مجتهد می گویند. در مقام دوم متکلم با روش های خاص دفاع، از معارف دینی استنباط شده دفاع می کند. بنابراین وظیفه متکلم دفاع از اندیشه های فردی خاص مانند ملاصدرا نیست. این کار وظیفه موسسه حکمت متعالیه است نه وظیفه یک متکلم.
البته اگر متکلم حرف شخصی خاص را مطابق دین دید آن را می پذیرد. اتفاقا متکلم وقتی می بیند حرف یک فیلسوف با معارف دین مانند معاد جسمانی یا آزادی خدا و انسان یا حدوث جهان مخالف است به نقد آن مطالب می پردازد، خواه آن شخص فیلسوف غربی باشد یا فیلسوف شرقی و مسلمان. و لذا در طول تاریخ متکلمان آن دسته از دیدگاه های فلاسفه را که مخالف عقل و وحی یافته اند نقد کرده اند. در مورد کتاب های درسی کلام باید بگویم این کتاب ها در کمیته کلام با عضویت اساتید محترم سلیمانی، رضوی، سبحانی، زهادت و بنده تدوین شد. در دوره اول یعنی آشنایی قرار بود معارف اسلامی بر اساس قرآن و احادیث و عقل به صورت ساده بیان شود و در دوره دوم جنبه عقلی و استدلالی آن بیشتر شود که این کار به خوبی و دقت انجام شد، البته برخی این نقد را مطرح می کنند که چرا مطالب ملاصدرا به جای معارف اسلامی و مطالب متکلمان مطرح نشد که این انتقاد نشانگر عدم آشنایی این منتقدان با علم کلام است.
