نویسنده :
محمود هدایت افزا
چکیده
بنا بر روایت مشهور متأخران، دیدگاه اغلب اندیشمندان امامیه در باب اوصاف ذاتی خداوند، قول به «عینیت صفات با ذات» یا «اتحاد وجودی و اختلاف مفهومی» است.
این نگاه گرچه در خطّ کلامی علامه حلّی و با ملاحظاتی وجودشناسانه در تفکر صدرایی مشهود است، اما تأمل در آثار دست اول پیشینیان، از غلبۀ ایدۀ «نفی صفات از ذات» یا «نیابت» در میان گروه‌‌های مختلف تفکر شیعی حکایت دارد.
به نظر می‌‌رسد این دو تعبیر، متضمن ایدۀ واحدی است و تمایز آن‌ها صرفاً به حسب مقام ثبوت و اثبات است.
معمولاً این نگاه، به‌خصوص با تعبیر «نیابت»، به برخی متفکران معتزلی نسبت داده میشود؛
اما در میان امامیه، محدثان بزرگی همچون کلینی و صدوق و به دنبال آنان متکلمانی نظیر فاضل مقداد، مجلسی و شبّر، در ترویج این باور کوشیده‌‌اند.
در این راستا، بهترین تقریر موجز از نظریۀ «نفی صفات»، در گوهر مراد مشاهده میشود، چه رافع اشکال خلوّ ذات احدی از کمالات است.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
