شخصیت حدیثی رجالی سکونی در منابع فریقین با تأکید بر میراث حدیثی او
شناسنامه مقاله
- عنوان:شخصیت حدیثی رجالی سکونی در منابع فریقین با تأکید بر میراث حدیثی او
- نویسنده:یاسین نوراهان
- منبع انتشار:سالنامه علمی-تخصصی پژوهش‌های رجالی، سال پنجم، شماره ۸، سال ۱۴۰۱
- زبان:فارسی با چکیده دوزبانه (فارسی و عربی)
- کلیدواژه‌ها:
- اسماعیل بن ابی زیاد سکونی
- قاضی موصل
- وثاقت سکونی
- مذهب سکونی
- میراث حدیثی سکونی
- تفسیر سکونی
چکیده
مقاله به بررسی شخصیت اسماعیل بن ابی زیاد سکونی، از اصحاب امام صادق (ع)، می‌پردازد. با وجود تعداد فراوان روایات او، کمبود اطلاعات تاریخی، شناخت دقیق او را دشوار کرده است. پژوهش حاضر با تحلیل منابع شیعه و اهل سنت، مشایخ، راویان و روایات مشترک، نشان می‌دهد که سکونی در موصل به عنوان قاضی فعالیت داشته است. از نظر وثاقت، روایات او نزد متقدمان شیعه معتبر است، اما در منابع اهل سنت او را ضعیف می‌دانند. در مورد مذهب او اختلاف نظر وجود دارد، اما با توجه به قرائن و مسئله تقیه، احتمال شیعه بودن او قوی‌تر است.
ساختار و روش تحقیق
مقاله با رویکردی تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع دسته‌اول رجالی و حدیثی شیعه و سنی نگاشته شده است. روش‌های به کار رفته عبارتند از:
- منبع‌شناسی:بررسی منابعی که به سکونی اشاره کرده‌اند.
- تحلیل سندی:واکاوی اسناد روایات سکونی برای ارزیابی وثاقت.
- تاریخی-سیاسی:توجه به تأثیر شرایط عصر عباسی بر کمبود اطلاعات.
- مقایسه‌ای:تطبیق دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت درباره سکونی.
یافته‌های کلیدی
۱. موقعیت اجتماعی و سیاسی سکونی
- سکونی درموصل به عنوان قاضی فعالیت داشت.
- اختلاف او باهارون الرشید باعث مخفی‌ماندن گزارش‌های تاریخی درباره او شد.
۲. وثاقت سکونی در منابع فریقین
- در منابع شیعه:روایات او نزد متقدمان امامی معتبر است.
- در منابع اهل سنت:او را ضعیف الحدیث می‌دانند.
۳. اختلاف‌نظرها درباره مذهب سکونی
- دیدگاه شیعه بودن:قرائن متعددی مانند روایاتش از امام صادق (ع) و انتساب تفسیر شیعی به او، این نظریه را تقویت می‌کند.
- دیدگاه سنی بودن:برخی به دلیل منصب قضاوت او در دستگاه عباسی، او را عامی می‌دانند.
۴. میراث حدیثی سکونی
- تفسیر منسوب به سکونی:حاوی مبانی کلامی و فقهی همسو با مکتب اهل بیت (ع).
- روایات در جوامع حدیثی شیعه:عمدتاً در باب‌های فقهی و اخلاقی نقل شده‌اند.
نتیجه‌گیری
- با وجود اختلاف‌نظرها،قرائن تاریخی و حدیثی نشان می‌دهد سکونی به احتمال قوی شیعه بوده، اما به دلیل شرایط سیاسی، هویت خود را پنهان می‌کرده است.
- روایات او در منابع شیعه معتبر استو می‌تواند در استنباط‌های فقهی و حدیثی مورد استناد قرار گیرد.
- نیاز به تحقیقات بیشتردرباره تفسیر منسوب به او و نقشش در مدرسه حدیثی کوفه احساس می‌شود.
اهمیت مقاله و مخاطبان هدف
- برای محققان علوم حدیث:ارائه تحلیلی نو درباره وثاقت و مذهب یک راوی پرکار اما مبهم.
- برای تاریخ‌پژوهان:تبیین تأثیر عوامل سیاسی بر زندگی علمای دوره عباسی.
- برای فقهای شیعه:کمک به ارزیابی اعتبار روایات سکونی در استنباط احکام.
نقاط قوت و ضعف پژوهش
- قوت‌ها:بررسی تطبیقی در منابع فریقین و توجه به بستر تاریخی و سیاسی.
- ضعف‌ها:عدم دسترسی به برخی منابع نادر درباره تفسیر سکونی.
این مقاله گامی مهم در روشن‌سازی هویت یکی از اصحاب امام صادق (ع) است و زمینه را برای پژوهش‌های عمیق‌تر فراهم می‌کند.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
