تحلیل خطبه حضرت زینب سلام الله علیها در شام با تکیه بر نظریه ساختارگرایی

نویسنده: زهرا جلیلی

چکیده مقاله«تحلیل خطبه حضرت زینب سلام الله علیها در شام با تکیه بر نظریه ساختارگرایی»

نظریه ساختارگرا، از نظریه های زبان شناسی معاصر برای درک صحیح کلام است که نگاهی همه جانبه به آثار مکتوب دارد و به واسطه آن می توان با زوایای مختلف متن آشنا شد. در این نظریه، نشانه های زبان دو بخشند شکل و محتوا که به منزله امری واحد در خدمت مفهوم سخن هستند لذا برای بررسی آثار ادبی تنها نمی-توان به محتوا و معنا توجه نمود، بلکه چگونگی ادای معنا در سطوح مختلف آن نیز مورد توجه قرار می گیرد تا نهایت امر، ارزیابی کلی نسبت به اثر ادبی صورت پذیرد بنابراین به کارگیری نظریه ساختارگرا در خصوص خطب گران قدری مانند خطبه حضرت زینب سلام الله علیها در شام، نکات نورانی آن را هر چه پرفروغ تر می نماید.

جستار پیش رو با هدف آشنایی بیش تر با خطبه مذکور در صدد پاسخ به این پرسش است

آیا مؤلفه های نظریه ساختارگرایی بر این خطبه منطبق است؟

و یا انسجام و هماهنگی بین شکل و محتوای خطبه در چه سطحی است؟

روش تحقیق، روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه ای است. به این گونه که ابتدا متن خطبه مذکور آورده شد و سپس ابعاد مختلف آوایی، واژگانی، نحوی و بلاغی آن مورد تحلیل ساختاری قرار گرفت.

نتایج تحقیق حاکی از آن است که عناصر ساختار زبانی خطبه متناسب با اقتضای زمانی آن، دارای برجستگی های برهانی و استدلالی است و از ظرایف علم معانی و دقایق علم بیان و بدیع به شایستگی استفاده شده است و لذا می توان گفت مؤلفه های نظریه ساختارگرایی کاملا بر خطبه منطبق است.

 مقدمه

تحلیل متون ادبی در محافل علمی بین ناقدان و سخندانان هر عصر و زمان امری مرسوم بوده است و ایشان آن متون را بنابر میزان عصر خود می آزمودند و این سنجه در ادوار مختلف به علل گوناگون دچار تغییر و تحول شده است. برای مثال قضیه و معنا و برتری هر کدام بر دیگری از اموری بوده که در دوره عباسی در محافل ادبی رواج داشته و توجه به فصاحت کلمات و شیوایی و بلاغت کلام مورد توجه سخن شناسان آن عصر و زمان بوده است. کتب نگارش یافته، مانند اسرار البلاغة و دلائل الاعجاز نیز شاهد این مدعاست ولی در زمان حاضر بررسی متون ادبی متوقف به مطالعات توصیفی جزئی نیست بلکه تمامی اجزای متون ادبی از جزئی ترین آن که واج ها باشند تا جملات و رابطه بین آنها بررسی میگردد و ارتباط آنها با موقعیت ایراد آن واکاوی می شود.

برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید