جلسه دفاعیه پایان‌نامه سطح سه حوزه علمیه با موضوع تحلیل معناشناسی «أحدیت» و «واحدیت» برگزار شد
جلسه دفاعیه پایان‌نامه سطح سه حوزه علمیه با عنوان «تحلیل معناشناسی احدیت و واحدیت از منظر کتاب و سنت و مقایسه آن با دستگاه کلامی، فلسفی و عرفانی» عصر روز چهارشنبه ۱۴ آبان ۱۴۰۴ در مدرسه علمیه برگزار شد. این جلسه با حضور اساتید، طلاب و پژوهشگران حوزه علوم اسلامی پس از اقامه نماز مغرب و عشاء آغاز به کار کرد.
کمیته علمی و اجرایی جلسه
در این جلسه دفاعیه، حجت‌الاسلام والمسلمین عسکری سلیمانی امیری به عنوان استاد داور و حجت‌الاسلام والمسلمین شعبان نصرتی به عنوان استاد راهنما حضور داشتند. پژوهشگر این پایان‌نامه، طلبه محسن باغیانی، به ارائه یافته‌های تحقیقات خود پرداخت.
اهداف و ضرورت پژوهش
پژوهشگر در ابتدای جلسه با اشاره به جایگاه محوری مفاهیم «أحدیت» و «واحدیت» در الهیات اسلامی، به تبیین ضرورت این تحقیق پرداخت. وی خاطرنشان کرد: «این دو مفهوم، ستون فقرات توحید در نظام فکری اسلام را تشکیل می‌دهند و فهم دقیق و تمایز میان آنها برای درک صحیح از ذات الهی، جلوگیری از برداشت‌های نادرست فرقه‌ای و تبیین نظام مستحکم توحیدی در قرآن و روایات، امری اجتناب‌ناپذیر است.»
روش‌شناسی تحقیق
این پژوهش با رویکرد معناشناسی و با استفاده از روش‌های نوین تحلیل متون دینی انجام شده است. روش کار مبتنی بر بررسی تفصیلی آیات قرآن کریم، تحلیل روایات معصومین (علیهم السلام)، تحلیل معنایی عمیق این دو واژه، بررسی همنشین‌ها و واژگان همراه، و مطالعه تقابل‌های واژگانی در بافت متون دینی بوده است.
ساختار پژوهش
این پایان‌نامه در پنج فصل سامان یافته که شامل کلیات و مفاهیم، معناشناسی «أحد» و «واحد» در قرآن و روایات، معنای این دو مفهوم در دستگاه‌های کلامی، فلسفی و عرفانی، مقایسه معنای «أحد» و «واحد» در قرآن و روایات با دستگاه‌های سه‌گانه، و در نهایت خاتمه و جمع‌بندی می‌باشد.
یافته‌های کلیدی تحقیق
بر اساس یافته‌های این پژوهش، واژه «أحد» عمدتاً در سیاق‌های سلبی به کار رفته و بر نفی هرگونه شرک، ترکیب، تشبیه و مشابهت از ذات الهی تأکید دارد. این لفظ بر «فرد بودن مطلق» و جنبه تنزیهی خداوند تأکید می‌کند. در مقابل، واژه «واحد» بیشتر در سیاق‌های ثبوتی استفاده شده و خداوند را به عنوان خالق یکتا، رب یگانه، مالک و مدبر نظام هستی توصیف می‌کند.
تحلیل در دستگاه‌های فکری اسلامی
در بخش دیگری از این پژوهش، این مفاهیم در سه دستگاه فکری اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. در دستگاه کلامی، متکلمان اسلامی با اتکا به همین تمایز قرآنی-روایی، به بسط دفاعی-منطقی از توحید پرداخته‌اند. در دستگاه فلسفی، فلاسفه اسلامی این تمایز معنایی را به سطحی وجودشناختی ارتقاء داده‌اند. همچنین در دستگاه عرفانی، دیدگاه عرفا درباره این دو مفهوم مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
جمع‌بندی و دستاوردهای پژوهش
پژوهشگر در جمع‌بندی نهایی خود تأکید کرد که تمایز معناشناختی «أحدیت» و «واحدیت» یک تمایز تصنعی نیست، بلکه ریشه در خود متون دینی دارد و در طول تاریخ تفکر اسلامی، مبنای نظریه‌پردازی‌های عمیق کلامی و فلسفی قرار گرفته است. این تحقیق می‌تواند به شفاف‌سازی مفاهیم بنیادین توحید کمک کرده و زمینه‌ساز گفت‌وگوی عمیق‌تر بین متکلمان، فلاسفه و عرفای اسلامی باشد.
جلسه دفاعیه با پرسش و پاسخ علمی بین پژوهشگر و اعضای محترم داوران و حاضران در جلسه به پایان رسید و از زحمات پژوهشگر و استادان راهنما و داور تقدیر به عمل آمد.
