نویسندگان:
*محمدمهدی دخانی
**مصطفی قناعتگر
مقدمه مقاله«بررسی صحت انتساب شعرخوانی به امام هادی علیه السلام نزد متوکل عباسی»
اعتبار سنجی گزارشهای منسوب به امامان(ع) از دیرباز مورد توجه حدیث پژوهان بوده است. این اعتبار سنجیها با کمک سنجه های سندی و رجالی و در کنار آن سنجه های مضمونی به تمام اقسامش محقق شده است. آنچه در این نوشتار به آن پرداخته شده واکاوی صحت انتساب گزارش شعرخوانی نزد متوکل عباسی به امام هادی(ع)، با استفاده از مجموعه رویکردهای سندی درون متنی تطبیقی و نسخه شناسانه است. بر اساس این ،گزارش، در عهد خلافت متوکل عباسی عده ای از امام هادی(ع) نزد متوکل سعایت کردند و خبر دادند که ایشان در منزل خود سلاح و کتب نگهداری می کند. در پی این سعایت، متوکل عده ای را شبانه برای تفتیش به خانه امام فرستاد. مأموران پس از تفتیش به چیزی دست نیافتند و امام را شبانه به مجلس متوکل بردند متوکل به امام کاسه ای شراب تعارف کرد که با مخالفت امام روبه رو شد. سپس از ایشان خواست که برایش شعری بخواند. امام با اصرار متوکل نه بیت شعر خواندند که باعث تغییر احوال وی شد. فرضیه پژوهش پیش رو با تکیه بر تجمیع قراین گوناگون این است که این واقعه میان امام هادی(ع) و خلیفه وقت عباسی واقع د شده بلکه تشابه اسمی امام با ه ابوالحسن، علی
بن محمد علوي شاعر، سبب خطای در تطبیق شده است برای اثبات این فرضیه، منابع گوناگون ،تاریخی حدیثی و ادبی مرتبط بررسی شده است.
درباره شعر منسوب به امام هادی(ع) در پژوهش مستقل صورت گرفته است. در یک پژوهش به بررسی سیر تطور این شعر پرداخته شده است. نویسندگان آن پژوهش، پیشینه و تولد این شعر را متعلق به قبل از زمان امام هادی(ع) میدانند که در نتیجه، امام از این شعر در مجلس متوکل بهره برده و آن را انشاد ،کردند نه این که انشا کرده باشند (داداش نژاد؛ شریفی، ۱۳۹۶). اما نویسنده مقاله ای دیگر (ذاکری (۱۳۹۶) این شعر را انشاء امام هادی(ع) میداند و پیشینه آن را قبل از امام زیر سؤال می برد.
۱. برای نمونه دو کتاب شیخ حیدر حب الله با نامهای نقد المتن في التجربة الإماميه و منطق النقد السندي به ترتيب به بیان سنجه های مضمونی و سندی پرداخته است.
٢. انشاء شعر یعنی شخص خودش شعری را خلق کند اما انشاد شعر یعنی شعر دیگران را بخواند.
پژوهشهای یادشده هیچ یک به بررسی صحت انتساب گزارش شعر خوانی نزد متوکل عباسی به امام هادی(ع) نپرداخته، بلکه صحت آن را مفروغ منه دانسته اند. به دیگر سخن، در این پژوهشها، این که علی بن محمد در گزارش امام هادی(ع)» است و نه شخص دیگر مسلم فرض شده است لذا مقاله پیشرو برای نخستین بار به این مسئله پرداخته است.
در این مقاله و فارغ از نتیجه این آگاهی داده میشود که گاهی برای انتساب یک گزاره به امام (حدیث)، نیازمند نگاهی تطبیقی و رجوع به منابع مختلف تاریخی و ادبی نیز هستیم. همچنین نتایج دیگری نیز بر این پژوهش مترتب میشود مانند ارزیابی استناد به شعر خوانی امام هادی (ع) به هدف پربسامد کردن قراین توجه امامان(ع) به شعر خوانی صحت پرداخت دین امام توسط حاكم جائر و کاربرد عبارت امیرالمؤمنین» از سوی امام برای حاکم جائر.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
