مصارع المصارع

در این کتاب نظرات ابو علی حسین بن عبدالله بن سینا (م 428 ه.ق) و ابو الفتح محمد بن عبد الکریم شهرستانی (م 548 ه‍‍‍‍..ق) به نقد کشیده شده و جواب و ردّ بعضی از آنها از طرف مؤلّف بیان شده است. خواجه این کتاب را در ردّ بر کتاب مصارعه الفلاسفه شهرستانی که در آن هفت مسئله از مسائل مهم و عمده اسلام آمده است، به رشته تحریر در آورده است. هفت مسئله عبارتند از؛ اقسام وجود، وجود واجب الوجود، توحید واجب الوجود، علم واجب الوجود، حدوث عالم، حصر مبادی، مسائل مشکله و شکوک معظله. مؤلف این کتاب را به سید مجد الدین ابی القاسم علی بن جعفر موسوی نقیب ترمذ، اهدا کرده است.

مطالب مورد بحث در این کتاب، اجمالا عبارتند از: حصر اقسام وجود، اثبات واجب الوجود ، توحید واجب الوجود، علم واجب الوجود و حدوث عالم.
شهرستانی، در کتاب خود، از ابن سینا انتفاد کرده و قول او را راجع به قدم عالم و انکار معاد و نفی علم خدا و قدرت او و نیز خلقت عالم ، رد نموده است. به نظر شهرستانی، جسم، مرکب از اجزای بالفعل نیست و لیکن به اجزای متناهیه قابل قسمت است.
این قول را خواجه طوسی، از امام فخر ، در شرح اشارات ، نقل کرده است. بحث دیگر راجع به جوهر فرد است که اکنون به اجمال به آن اشاره می‌کنیم: جسم، در تجزیه به حدی می‌رسد که دیگر تجزیه نمی‌پذیرد که آن حد را متکلمان جوهر فرد می‌گویند.