مقاله «اصالت کتاب الکافی؛ آسیب‌شناسی تاریخی انتقادها» به بررسی انتقادهای مطرح شده درباره اصالت کتاب الکافی نوشته محمد بن یعقوب کلینی می‌پردازد و با ارائه شواهد تاریخی و تحلیلی، به دفاع از اصالت این کتاب می‌پردازد. در ادامه، خلاصه‌ای از مقاله و ساختار آن ارائه می‌شود:
نویسنده مسئول: اکبری، عمیدرضا ؛
نویسنده: خوروش، امیرحسن ؛
منبع :مطالعات تاریخی قرآن و حدیث بهار 1402 – شماره 74 ، (دانشگاه آزاد (35 صفحه – از 13 تا 47 )
کلیدواژه ها: نسخ خطی الکافی کلینی تهذیب اعتبارسنجی تاریخی historical validation Al-Kāfi Kulaini Tahdhīb Manuscripts روایات نسخ حدیث کتاب اصالت اسناد کتاب الکافی امام
چکیده:
از دیرباز الکافی کلینی اثری معتبر نزد عالمان امامی به حساب می‌آمده است. اما در دوره حاضر برخی نویسندگان در اصالت نسخه‌های موجود از الکافی خدشه کرده‌اند. پس با توجه به جایگاه بسیار مهم الکافی، این پژوهش پاسخگوی این سؤال است که چه شواهد تاریخی اصالت الکافی را تضعیف یا تقویت می‌کند؟ بنابر نتیجۀ این پژوهش، هم‌خوانی بسیار بالای اسناد الکافی با تهذیب، گستردگی طرق روایت الکافی، توجه بالا به آن در طبقات مختلف و تناسب روایات کتب حدیثی و فهارس از کلینی با الکافی موجود از جمله دلایل اصالت نسخه الکافی است. انتقادها بر اصالت کتاب الکافی از سویی متکی به برداشت‌هایی نادرست درباره جامعیت منابع قدیم است که بر اساس آن، انتظار داشته‌اند کل الکافی در منابعی مانند تهذیب نمود یابد؛ و از سوی دیگر مبانی نادرستی که اصالت‌سنجی آثار کهن را تنها وابسته به قدمت نسخ خطی و یا اتصال طرق اجازه می‌داند. نبود نگاه تاریخی به داده‌های روایات و اسناد الکافی، اطلاعات منابع سده‌های میانی درباره الکافی و نیز چرایی تفاوت‌ها میان الکافی و برخی آثار کهن به این بدبینی‌ها دامن زده است. این پژوهش ضمن تبیین اشکال‌های مستندات ناقدان، نشان داده آنان از قرائن گسترده‌ای در اثبات اصالت الکافی و نیز از جنبه‌های اثباتی مستندات خودشان غفلت کرده، و تحلیل‌هایی اشتباه و یکسویه ارائه داده‌اند.
ساختار مقاله:
- مقدمه:
- کتاب الکافی همواره به عنوان یکی از معتبرترین منابع حدیثی نزد عالمان امامی مطرح بوده است.
- در دوره معاصر، برخی نویسندگان در اصالت نسخه‌های موجود از الکافی تردید کرده‌اند. این پژوهش به بررسی این انتقادها و ارائه پاسخ به آنها می‌پردازد.
- انتقادها و پاسخ‌ها:
- انتقاد اول: ادعای عدم انعکاس کامل روایات الکافی در جوامع فقهی متقدم مانند تهذیب الأحکام شیخ طوسی.
- پاسخ: تفاوت موضوعی و ساختاری بین الکافی و تهذیب موجب شده است که شیخ طوسی تنها بخشی از روایات فقهی الکافی را نقل کند. همچنین، شیخ طوسی ادعای جامعیت کامل نداشته است.
- انتقاد دوم: وجود روایاتی در الکافی که در منابع دیگر نیامده‌اند.
- پاسخ: این روایات در منابع دیگر شیعه یا عامه یافت می‌شوند و تفرد آنها دلیلی بر جعل نیست.
- انتقاد سوم: کم‌رغبتی عالمان حله به الکافی.
- پاسخ: این امر به دلیل تمرکز عالمان حله بر منابع فقهی و نه حدیثی بوده است، نه به دلیل تردید در اصالت الکافی.
- انتقاد اول: ادعای عدم انعکاس کامل روایات الکافی در جوامع فقهی متقدم مانند تهذیب الأحکام شیخ طوسی.
- شواهد اصالت الکافی:
- تنوع طرق روایت: الکافی از طرق متعددی روایت شده و در طبقات مختلف مورد توجه بوده است.
- انسجام محتوایی: ساختار و محتوای الکافی نشان‌دهنده یکپارچگی و انسجام آن است.
- تأیید عالمان متقدم: عالمانی مانند شیخ مفید، نجاشی، و شیخ طوسی به صراحت از الکافی نام برده و آن را ستوده‌اند.
- نتیجه‌گیری:
- انتقادهای مطرح شده درباره اصالت الکافی مبتنی بر برداشت‌های نادرست از جامعیت منابع متقدم و مبانی نادرست در اصالت‌سنجی آثار کهن است.
- شواهد تاریخی و تحلیلی ارائه‌شده در مقاله، اصالت نسخه موجود الکافی را تأیید می‌کنند و احتمال جعل گسترده در آن را رد می‌کنند.
نکات کلیدی:
- الکافی به دلیل تنوع طرق روایت و انسجام محتوایی، از اعتبار بالایی برخوردار است.
- انتقادها اغلب ناشی از عدم توجه به تفاوت‌های موضوعی بین الکافی و دیگر جوامع حدیثی است.
- عالمان متقدم امامیه همواره الکافی را به عنوان منبعی معتبر پذیرفته‌اند.
این مقاله با استناد به منابع تاریخی و تحلیلی دقیق، از اصالت الکافی دفاع می‌کند و انتقادهای مطرح شده را بی‌پایه می‌داند.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
